Jane Elliot, 1933 yılında dünyaya gelen bir sınıf öğretmeni. Kendisi bir sınıf öğretmeni olmasına rağmen birçok ödül kazandığı gibi çalışmasını devam ettirmesi için yaşadığı eyalet ona 1 milyon dolar fon bile ayırmıştır.
Peki Jane Elliot’ı bu derece önemli kılan olay neydi?
Jane Elliot sadece beyazların yaşadığı bir kasabada 3. sınıf öğretmeniydi. 4 Nisan 1968 yılında Afro-Amerikan Dr. Martin Luther King öldürüldü. Kendisine o dönemin en büyük ırksal eşitlik savunucusu diyebiliriz. Bu yüzden bir popülariteye sahipti. Çocukların “Siyahi insan nedir, kimdir?” gibi soruları cevaplayacak potansiyelde olmadıklarını öngörerek en azından bu çocuklar adına ırkçılığın hiç oluşmaması için ve her insanın eşit haklara sahip olduğunu öğretmek amacıyla bir deney gerçekleştirdi. Bu deney Dr. Martin Luther King’in ölümünden yaklaşık 1 hafta sonra ortaya çıktı ve büyük bir ilgi konusu oldu. Birçok televizyon programına çıkan Jane Elliot, benim araştırdığım ve kendi söylemlerini dinlediğim kadarıyla epey kural dışı bir insan.
Bu kadar kural dışı olmadan da fark yaratan öğretmenler olunabileceğine inanıyorum. Şimdiki öğretmen adaylarının yaptıkları bu işi sadece mesai doldurmak gibi değil, biraz daha benimseyerek daha doğrusu çocukların hayatlarına, görüşlerine şekil verdiklerini düşünerek hareket etmelerinin daha doğru olacağını düşünüyorum. Sadece çöplerin çöp kutusuna atılacağını öğrense tüm çocuklar, bugün her şey çok daha farklı olabilirdi. Bu yaptığım genelleme için aslanlar gibi öğretmenlik yapan öğretmenlerimden şimdiden özür dilerim.
Jane Elliott Deneyi
Jane Elliott, öncelikle sınıfını mavi gözlüler ve kahverengi gözlüler olarak iki gruba ayırdı. İlk gün mavi gözlü öğrencileri üstün grup olarak belirledi. Çeşitli bilimsel veriler uydurarak tüm sınıfı mavi gözlülerin daha zeki ve daha ayrıcalıklı olduğuna inandırdı. Mavi gözlü öğrencilere; daha fazla teneffüs zamanı, daha fazla yemek yiyebilme gibi haklar tanınacaktı. Kahverengi gözlüler ise ayırt edilebilmeleri için daha geniş yakalıklar takacak ve sınıfta en arka sıralarda oturacaktı. Mavi gözlüler daha zeki, başarılı ve güvenilirdi. Kahverengi gözlü öğrenciler ise tam tersi. Öğrencilerin davranışları kısa bir sürede büyük ölçüde değişti. Mavi gözlü öğrenciler kendilerini üstün görerek kahverengi gözlü öğrencilere zorbalık yapmaya başladılar. Üstelik kendilerini üstün gördükleri için dersteki ve sınavlardaki verimleri ve başarıları da artmıştı. Kahverengi gözlü öğrenciler ise tam tersi daha mutsuz ve daha başarısız olmaya başlamışlardı. Bir sonraki gün ise Jane Elliott rolleri değiştirdi. Artık mavi gözlü öğrenciler azınlık durumundaydı. Roller değişince bir önceki gün aynı şeyi yaşayan kahverengi gözlü öğrenciler mavi gözlü arkadaşlarına fazla zorbalık yapmadılar. Çünkü aynı şeyleri kendileri de yaşamıştı. Öğretmenleri her şeyin bir deney olduğunu, mavi ve kahverengi gözlü olmanın bir ayrıcalık olmadığını, ırkçılığında aynen böyle bir şey olduğunu anlatınca öğrenciler birbirlerine sarıldılar, hepsi rahatlamıştı.
Jane Elliott, 1996 yılında “Blue Eyed” filminin senaristliğini ve oyunculuğunu üstlenmiştir. 1 saat 30 dakikalık bu film imdb’de 8.2/10 derecelendirmesine sahiptir.
